استان مازندران، به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران، علاوه بر طبیعت خیره‌کننده، دریا، جنگل و کوه‌های سرسبز، گنجینه‌ای از هنرهای دستی و سوغات ارزشمند را در خود جای داده است. این استان، که در شمال کشور و در کنار دریای خزر قرار دارد، به‌واسطه‌ی فرهنگ غنی و تاریخ پربارش، صنایع دستی متنوعی دارد که هرکدام بیانگر هویت و اصالت مردمان این دیار هستند. در این مطلب به معرفی صنایع دستی مختلف استان مازندران، از جمله صنایع چوبی، سفالگری، نساجی و دیگر هنرهای سنتی، همراه با بازارهای عرضه این محصولات می‌پردازیم.
صنایع دستی در مازندران نه‌تنها بازتابی از تاریخ و فرهنگ این استان است، بلکه به دلیل استفاده از مواد اولیه طبیعی و بومی، از زیبایی و اصالتی خاص برخوردار است. مهم‌ترین صنایع دستی این استان عبارتند از:
سفالگری یکی از قدیمی‌ترین هنرهای دستی در ایران و به‌ویژه در مازندران است. این هنر که قدمتی نزدیک به هفت‌هزار سال دارد، همچنان در شهرهایی مانند بهنمیر، جویبار و قائمشهر رواج دارد. خاک مرغوب این مناطق، مواد اولیه‌ای عالی برای تولید ظروف سفالی با کیفیت بالا را فراهم می‌کند. سفالگران مازندرانی با استفاده از گِل پخته، کوزه، گلدان، بشقاب و دیگر ظروف سفالی را به شکلی هنرمندانه می‌سازند.
نمدمالی از جمله صنایع دستی سنتی مازندران است که در مناطق مختلف این استان، به‌ویژه در روستای کجور و رامسر رواج دارد. در این هنر، الیاف پشمی با استفاده از فشار دست و پا، همراه با آب و صابون، به هم تنیده می‌شوند تا محصولاتی مانند کلاه، زیرانداز، فرش نمدی و لباس‌های گرم تهیه شود. نمدهای تولید شده در مازندران به دلیل کیفیت بالا و نقش و نگارهای خاص، طرفداران زیادی دارند.
جاجیم‌بافی از دیگر صنایع دستی مهم مازندران است که در روستاهای آلاشت و سوادکوه رونق فراوانی دارد. این پارچه‌های رنگارنگ و محکم از نخ‌های پشمی یا پنبه‌ای بافته شده و معمولاً برای زیرانداز، پتو، کیف‌های سنتی و حتی تزئینات خانه استفاده می‌شود. آلاشت، به دلیل تولید جاجیم‌های مرغوب، به‌عنوان “شهر ملی جاجیم” شناخته شده است.
گلیم‌بافی، که یکی از صنایع دستی اصیل ایران محسوب می‌شود، در مازندران نیز رواج دارد. در این هنر، طرح‌هایی برگرفته از طبیعت شمال ایران بر روی تار و پود گلیم نقش می‌بندند. سوادکوه، آلاشت و کجور از جمله مناطقی هستند که همچنان این هنر را زنده نگه داشته‌اند. گلیم‌های دست‌بافت مازندرانی علاوه بر زیبایی، دوام بالایی نیز دارند و برای تزئین منازل گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.
به دلیل پوشش جنگلی گسترده، استان مازندران یکی از قطب‌های اصلی تولید صنایع دستی چوبی در ایران است. در این منطقه، چوب به‌عنوان ماده‌ی اولیه‌ی اصلی در ساخت محصولات متنوعی به کار می‌رود. برخی از مهم‌ترین صنایع دستی چوبی مازندران عبارتند از:
لاک‌تراشی از جمله صنایع دستی خاص مازندران است که در آن با استفاده از چوب درختان جنگلی، وسایلی مانند کاسه، بشقاب، قاشق، مجسمه‌های حیوانات و گاهی ظروف تزئینی ساخته می‌شود. این هنر در مناطقی مانند چالوس و نوشهر رواج دارد.
در بسیاری از کارگاه‌های سنتی مازندران، نجاران و هنرمندان محلی به ساخت رحل قرآن، صندوقچه‌های چوبی و انواع جعبه‌های تزئینی می‌پردازند. این محصولات به دلیل ظرافت و نقوش حکاکی‌شده‌ی زیبا، طرفداران زیادی دارند.
از دیگر محصولات دست‌ساز چوبی مازندران می‌توان به صفحه و مهره‌های بازی تخته‌نرد و شطرنج اشاره کرد که از چوب‌های مرغوب جنگلی تهیه می‌شوند و به‌عنوان سوغاتی یا هدیه‌ای ارزشمند مورد استقبال گردشگران قرار می‌گیرند.
اگر به دنبال خرید صنایع دستی مازندران هستید، این استان بازارهای متنوعی دارد که محل عرضه‌ی این محصولات ارزشمند هستند. برخی از بازارهای معروف عبارتند از:
۱. بازار صنایع دستی بابلسر
این بازار یکی از بهترین مکان‌ها برای خرید سوغاتی‌های سنتی، صنایع دستی چوبی و محصولات سفالی است.
۲. نمایشگاه سوغات و صنایع دستی متل قو
در این نمایشگاه، طیف گسترده‌ای از صنایع دستی، از جمله حصیربافی، نمدمالی و جاجیم‌بافی به فروش می‌رسند.
۳. بازار ترکمن‌ها در ساری
یکی از بازارهای پررونق مازندران که در آن می‌توان محصولات خاص ترکمن، از جمله گلیم‌های زیبا و لباس‌های سنتی را تهیه کرد.
۴. بازارهای محلی رامسر و نوشهر
این بازارها، که به‌صورت هفتگی برگزار می‌شوند، محل مناسبی برای خرید محصولات بومی مازندران هستند.
استان مازندران یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر هنرهای دستی و تولیدات سنتی است. از دستبافی‌های ظریف و زیبا گرفته تا کنده‌کاری‌های چوبی، حصیربافی، قالی‌های اصیل و محصولات خوراکی مانند برنج و زیتون، همگی بازتابی از فرهنگ، طبیعت و تاریخ این منطقه هستند. در این مقاله قصد داریم نگاهی جامع‌تر به صنایع دستی و سوغات مازندران بیندازیم و با هنرهای اصیل مردم مازندران بیشتر آشنا شویم.
دستبافی یکی از کهن‌ترین صنایع دستی استان مازندران است که قرن‌ها در بین مردم این خطه رواج داشته و همچنان به‌عنوان یکی از هنرهای ارزشمند شناخته می‌شود. این هنر در گذشته یکی از اصلی‌ترین راه‌های تأمین پارچه برای لباس، ملحفه و سایر منسوجات مورد نیاز مردم بود.
برای تولید این پارچه‌ها از دستگاه‌های سنتی خاصی استفاده می‌شود. در ابتدا دستگاه‌های ساده‌ی دووردی و چهاروردی رایج بودند، اما با گذشت زمان، دستگاه‌های پیشرفته‌تر مانند ژاکارد دستی، تک فاز و سه فاز جایگزین آن‌ها شدند. با اینکه پارچه‌های صنعتی جایگزین بسیاری از منسوجات سنتی شده‌اند، اما هنوز هم دستباف‌های مازندران طرفداران خاص خود را دارند و برخی خانواده‌ها همچنان این هنر را زنده نگه داشته‌اند.
مازندران، با طبیعت منحصر‌به‌فرد و صنایع دستی متنوعش، یکی از مقاصد جذاب گردشگری در ایران است. از سفالگری و نمدمالی گرفته تا جاجیم‌بافی و لاک‌تراشی، هرکدام از این هنرها بیانگر فرهنگ غنی این منطقه هستند. اگر قصد سفر به این استان زیبا را دارید، حتماً سری به بازارهای محلی بزنید و یکی از این آثار هنری را به‌عنوان یادگاری ارزشمند با خود به خانه ببرید.
شما کدام‌یک از صنایع دستی مازندران را بیشتر دوست دارید؟ آیا تا به حال تجربه خرید از بازارهای صنایع دستی این استان را داشته‌اید؟
